Vì sao giá USD chợ đen đang cao hơn ngân hàng tới 1.600 đồng?
Giá USD trên thị trường tự do tiếp tục leo thang mạnh, tạo ra khoảng cách lớn so với giá niêm yết tại các ngân hàng thương mại. Trong khi tỷ giá chính thức và tỷ giá trung tâm vẫn được duy trì ổn định, thị trường chợ đen lại chứng kiến mức tăng đột biến, phản ánh sự lệch pha đáng kể giữa cung cầu ngoại tệ chính thức và phi chính thức. Bài viết dưới đây lý giải nguyên nhân khiến USD chợ đen đắt hơn ngân hàng tới 1.600 đồng và những tác động liên quan.
Tỷ giá tự do tăng mạnh trong khi ngân hàng giữ ổn định
Đầu giờ sáng 6-11, tỷ giá trung tâm được Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh tăng nhẹ 3 đồng lên mức 25.100 đồng. So với đầu năm, tỷ giá trung tâm đã tăng khoảng 3,1%, từ mức 24.342 đồng lên 25.100 đồng. Mốc cao nhất từng được ghi nhận là 25.298 đồng vào cuối tháng 8.
Tại các ngân hàng thương mại, biến động cũng khá nhỏ. Vietcombank chỉ tăng 4 đồng, niêm yết giá 26.105 đồng mua vào và 26.355 đồng bán ra. Eximbank giữ nguyên giá mua 26.100 đồng và tăng nhẹ giá bán lên 26.355 đồng.
Trái ngược hoàn toàn, thị trường tự do ghi nhận mức tăng mạnh. Đầu giờ chiều, giá USD chợ đen vọt lên 27.840 đồng mua vào và 27.970 đồng bán ra, tăng khoảng 90 đồng so với hôm trước. So với đầu năm, giá USD tự do đã tăng hơn 2.150 đồng, tương đương 8,3%, trong khi mức tăng tại ngân hàng chỉ gần 3,2%.
Diễn biến này cho thấy tỷ giá chính thức vẫn giữ ổn định nhờ các biện pháp can thiệp từ Ngân hàng Nhà nước, còn thị trường phi chính thức lại chịu ảnh hưởng mạnh từ cung cầu thực tế và tâm lý tìm kiếm tài sản phòng thủ.
Vì sao tỷ giá chợ đen tăng nhanh hơn ngân hàng?
Theo nhận định của Công ty Chứng khoán MBS, một trong những lực nâng tỷ giá tự do thời gian qua là chênh lệch lãi suất VND – USD. Lãi suất liên ngân hàng tháng 10 liên tục duy trì mức cao trên 4% mỗi năm và có lúc đạt đỉnh 6,1% vào ngày 22-10. Mặt bằng lãi suất cao giúp VND phần nào được hỗ trợ nhưng không đủ để kìm hãm nhu cầu USD trên thị trường phi chính thức.
Thêm vào đó, Ngân hàng Nhà nước đã hai lần can thiệp bằng hình thức bán ngoại tệ kỳ hạn 180 ngày trong tháng 10 với giá 26.550 đồng. Biện pháp này nhằm giảm áp lực tỷ giá tại hệ thống ngân hàng, nhưng không tác động trực tiếp tới giao dịch tự do.
Một nguyên nhân khác là chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới. Khoảng cách giá vàng nới rộng thường khiến người dân chuyển sang nắm giữ USD trên thị trường chợ đen để tìm kiếm kênh trú ẩn, làm cầu USD tăng mạnh và đẩy giá lên.
Sự lệch pha của dòng vốn và áp lực lên tỷ giá
Theo ông Phạm Hồng Hải, Tổng giám đốc OCB, tình hình ngoại hối hiện nay cho thấy sự lệch pha giữa các dòng vốn. Dù vốn FDI tiếp tục chảy mạnh vào Việt Nam, nhưng khi chuyển hóa thành nguồn cung ngoại tệ, con số này không phải lúc nào cũng tương ứng. Một phần vốn FDI vào Việt Nam dưới dạng máy móc, thiết bị nên không tạo ra nguồn USD thực trên thị trường.
Ngoài ra, dòng vốn đầu tư gián tiếp (FII) đang rút ròng. Khi nhà đầu tư bán chứng khoán, đổi sang USD để rút vốn, áp lực lên tỷ giá USD/VND tăng lên đáng kể. Việt Nam cũng có nhiều khoản vay đến hạn phải trả bằng ngoại tệ, làm nhu cầu mua USD tăng thêm.
Trong bối cảnh ấy, Ngân hàng Nhà nước phải giữ cân bằng giữa việc ổn định lãi suất VND để hỗ trợ tăng trưởng và đảm bảo thanh khoản ngoại tệ. Đây là thách thức lớn đòi hỏi sự phối hợp nhiều biện pháp.
Biện pháp can thiệp của Ngân hàng Nhà nước
Ngoài các đợt bán ngoại tệ kỳ hạn, cơ quan điều hành còn kiểm soát cung tiền trên thị trường mở để tránh bơm quá nhiều vốn vào hệ thống. Giao dịch mua ngoại tệ tiền mặt cho nhu cầu cá nhân như du lịch, công tác cũng được siết chặt nhằm hạn chế việc mua gom không chính đáng.
Ngày 24-10, Ngân hàng Nhà nước đã gửi văn bản tới Bộ Công an, Bộ Công Thương và Thanh tra Chính phủ đề nghị phối hợp kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm trong cung ứng dịch vụ ngoại hối. Đây là động thái nhằm chấn chỉnh hoạt động giao dịch tự do trong bối cảnh USD chợ đen tăng nóng.
Ngày 22-10, cơ quan quản lý tiếp tục bán ngoại tệ kỳ hạn 180 ngày với giá 26.550 đồng cho các ngân hàng có trạng thái ngoại tệ âm. Theo ACB, tổng khối lượng bán ra trong đợt này khoảng 1,5 tỷ USD. Trước đó, các đợt can thiệp đã diễn ra vào ngày 1-10 và trong hai ngày 25-8 và 26-8.
Triển vọng tỷ giá USD/VND trong thời gian tới
Các chuyên gia kỳ vọng lãi suất USD sẽ hạ nhiệt khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ dự kiến cắt giảm lãi suất trong năm 2026. Nếu Fed giảm lãi suất 2-3 lần như dự báo, áp lực lên VND sẽ giảm đáng kể và thị trường ngoại hối Việt Nam có khả năng ổn định hơn.
Trong ngắn hạn, sự khác biệt giữa tỷ giá tự do và tỷ giá chính thức có thể vẫn duy trì, đặc biệt khi nhu cầu USD cho đầu tư, trả nợ và tích trữ còn cao. Tuy nhiên, các biện pháp kiểm soát thị trường của Ngân hàng Nhà nước cho thấy quyết tâm giữ ổn định tỷ giá để bảo vệ nền kinh tế khỏi biến động mạnh.
